De (r)evolutie van het (v)mbo: De echte kansenongelijkheid treedt op na de schoolcarrière

Eric van ’t Zelfde, schooldirecteur, auteur van het boek Superschool en rector van het tv-programma Dreamschool over de (r)evolutie van het (v)mbo.

Een zwart-witfoto van mijn vader. Ketelpak en brylcreem. Stralend van trots achter een draaibank van bedrijfsschool Wilton-Fijenoord. De trots waarmee tegenwoordig een kind naast Ronaldo of Messi glundert. Het is 1951. De ambachtsschool of de bedrijfsschool als vorm van verlossing en verheffing. Want voor en tijdens de oorlog was het pure armoede.

De jongen in de foto had ongetwijfeld naar een vorm van hoger onderwijs gekund, maar de sociaaleconomische status van zijn ouders of de sociale steun waarop hij kon rekenen, waren in zijn nadeel. En arbeiders hoorden ook gewoon in de fabrieken en zo eindigden mijn vader en zijn ‘medeleerlingen’ in de havens of in de Botlek. Bij het isoleren van de scheepswanden, maakten zij sneeuwballen van het asbest en gooiden die lachend naar elkaar. Ze kregen asbestose. Zo ook hun vrouwen, omdat zij iedere dag de overals van hun mannen uitklopten.

Sinds een aantal jaar is ‘kansen- ongelijkheid’ een modewoord geworden. In het kort: voor je schoolcarrière maakt het nog steeds uit waar je wieg staat. De trots die mijn vader uitstraalt in de foto, heeft hij nog jaren op zijn gezicht gehad. Want als bankwerker kon hij toch een gezin onderhouden en in de Oosterstraat in Schiedam was er socialisme of katholicisme en je gedroeg je. Het leven was eenvoudig; het geloof hield je in je zuil en het kapitalisme hield je in je klasse. Je dacht wel drie keer na, voordat je een andere plaats in het geheel opeiste.

We gaan verder in de tijd. Eind jaren 90 van de vorige eeuw. Een cartoon in een krant. Twee ouders en hun kind staan voor de rechter. De rechter hamert zijn oordeel: ‘Ik veroordeel je tot vier jaar vmbo!’ De ouders staan op huilen. Ja, pijnlijk, maar herkenbaar. Hoeveel ouders heb ik wel niet aan tafel gehad die het vmbo als straf zagen? Het vmbo als het afvalputje van het onderwijs. Hun kind voorgesorteerd op het arbeiderschap. Ouders die zich op verjaardagen schaamden over dit ‘oordeel’. Ouders die het besluit van de basisschool aanvochten. Liever havo, dan vmbo. Vanaf 2019 wordt de term ‘kansenongelijkheid’ weer geopperd.

Liever havo, dan vmbo.

Vanaf 2019 wordt de term ‘kansenongelijkheid’ weer geopperd. Een collectief aan ‘onderwijskundigen’ en politici gaat met de term aan de haal. Maar men vergeet dat de ongelijkheid niet zozeer bestaat uit een te laag onderwijskundig advies, of uit het feit dat we met termen als ‘hoogopgeleid’ en ‘laagopgeleid’ werken, maar dat het onrecht juist in het jarenlange vervolg van dit advies huist. Mijn vaders kansenongelijkheid bestond niet uit het feit dat hij ‘praktisch’ werd opgeleid, terwijl er ‘meer’ in hem zat. Dat ‘meer’ regelde hij later zelf door altijd te blijven leren en zich op te werken tot turbinespecialist. Zijn kansenongelijkheid (en die van al zijn collega’s en tijdgenoten) bestond uit het feit dat hij als arbeider vijftig jaar een oneerlijk laag loon ontving. Want de megawinsten van de bedrijven gingen niet naar de arbeiders.

De echte kansenongelijkheid treedt op na de schoolcarrière voor de leerlingen van het vmbo en het mbo, wanneer ze jarenlang lage lonen moeten verduren.

Lees verder in VARAgids 16, vanaf bladzijde 18