De creatief maker Lucas de Man: ‘Zonder kunst kan ik leven, zonder creëren niet.’

In voorbereiding op dit gesprek heb ik op YouTube een paar van jouw lezingen bekeken, over zeer uiteenlopende onderwerpen als duurzaamheid, het schoolsysteem, kunst en creativiteit. Die vond ik echt geweldig, grappig en spannend. Het viel mij op dat er één zin is die in al je lezingen voorkwam... ‘Ik weet het niet...’

Juist! Vrij naar Descartes’ beroemde regel: ‘Ik denk, dus ik ben’ is jouw adagium: ‘Ik weet het niet, dus ik ben.’ Ik heb literatuur en filosofie gestudeerd. ‘Niet weten’ is uitgaan van kwetsbaarheid en openstaan voor alles. Voor mij is dat de enige houding om het leven aan te kunnen. Niet weten, zorgt voor creativiteit, voor dialoog, voor verbinding tussen mensen.

Je hebt het in je lezingen ook vaak over jouw West-Vlaamse achtergrond, waarover je prikkelende grappen maakt. ‘Ik heb veel liefde voor het land waar ik vandaan kom, een gebied waar mannen hun gevoelens niet uiten. In West-Vlaanderen praat men niet, men wroet. Voor mij is het een haat-liefdeverhouding. Als ik in mijn lezingen vertel over de typische vader-zoonrelatie die ik met mijn eigen vader had, is dat natuurlijk een uitvergroting. Mijn vader is net als veel West-Vlamingen niet goed in het tonen van zijn emoties, maar hij laat zijn liefde zien in praktische dingen als verhuizen en koken.

Ik moest erg lachen toen je vertelde dat je aan je vader vroeg wat de zin van het leven is. Hij antwoordde: ‘Hm-mm.’ Ja dat was het meest diepgaande antwoord dat hij kon geven. Maar natuurlijk is dat niet waar, want mijn vader is arts en wetenschapper, en hij zal zeggen dat de zin van het leven daarmee samenhangt. Waarop ik zal antwoorden dat ik het niet weet. Het verhaal van de big bang vond ik als jongeling maar onzin. Als ik een boek zou schrijven over een vader en een zoon, zou dat gaan over verschillende wereldbeelden. Ik geloof in het bestaan van meerdere universum, van mogelijkheden, van kwetsbaarheid. Mijn vader gelooft in verklaarbaarheid. Dat is een duidelijk verschil.

En je moeder? Bij ons thuis was er veel liefde voor kunst, cultuur, muziek en optredens, met name gevoed door mijn moeder. We werden gestimuleerd om dingen te gaan doen. Een fameuze uitspraak van mijn moeder was toen ik eens zei dat ik mij verveelde: ‘Ga wat doen, pak een vliegtuig, ga de wereld ontdekken.’ Dat was mooi. Mijn ouders hebben vier zoons gekregen, onder wie Floris, die gehandicapt was en veel zorg nodig had. Hij is op z’n zevende overleden, toen ik vijftien was. Dat heeft natuurlijk veel met ons gedaan.

In je lezingen komt het beeld naar voren van een vrij heftige puberteit. Een van je vaste mantra’s ontstond in die tijd: don’t give a shit. Klopt dat beeld of is dat ook uitvergroot? En had het wellicht met de dood van je broertje te maken? Nou, ik was eigenlijk helemaal geen moeilijke puber en de omgang met mijn broertje was alleen maar liefde. Dat was fantastisch, ik heb veel aan hem gehad. Veel eerder, toen ik een jaar of tien, elf was, heb ik een heel intense tijd meegemaakt, waarin ik veel met de dood bezig was. Ik vond dat het leven geen zin had en dacht: waarom moet je leven als je ook dood kunt zijn? Daar kwam ik niet uit, dat was heel ingewikkeld voor mijn ouders, ik was té klein en had té grote vragen.

Lees verder in VARAgids 13, vanaf bladzijde 10