Sjoerd den daas, NOS-correspondent in China: 'Ik word steeds creatiever in het zo min mogelijk sporen achterlaten'

Sjoerd den daas, De NOS-correspondent vertrekt na negen jaar uit China ‘om wat meer zuurstof te happen’.

Het is het land van 1,3 miljard inwoners. Van de zeer autoritaire president Xi Jinping. En al ruim negen jaar de standplaats van correspondent Sjoerd den Daas. De eerste jaren deed hij dat voor Het Financiële Dagblad en RTL, de afgelopen vijf jaar voor de NOS. Van dichtbij zag hij hoe het land onder leiding van de president Xi de afgelopen jaren meer en meer de controle over zijn burgers opvoerde. De staat wil tot ver achter de voordeur bepalen wat iemand wel of niet mag doen. Of wat iemand wel of niet mag denken. Komende zomer neemt Den Daas afscheid van China. ‘Het is na al die jaren goed om weer naar een land te verhuizen waar je wat meer naar zuurstof kan happen.’

Sjoerd, we kennen elkaar goed als voormalige NOS-collega’s. Jij als de man in China, ik in Londen. Maar hoewel we allebei correspondent waren en voor dezelfde nieuwsorganisatie werkten, zag jouw leven er totaal anders uit dan dat van mij. Ik kon zeggen wat ik wilde, praten met wie ik wilde. Jou is regelmatig het werken onmogelijk gemaakt door de Chinese politie. Vorige maand nog, toen je werd opgepakt tijdens het filmen van een demonstratie in Chengdu, iets dat in het NOS-Journaal werd uitgezonden. Ik kwam daar om een bepaald verhaal te vertellen. Het gaat niet goed met de economie, in de stad Chengdu stond een financiële instelling op omvallen, mensen eisten hun geld terug. Dus wij wilden met ze in gesprek, om hun verhaal te horen. Binnen twintig seconden kwam er een politieagent in burger naar me toe en pakte ons beet. En dat was zelfs voor Chinese standaarden best extreem.

Je hebt zelfs ook een aantal uren vastgezeten. Met cameraman. Hoe beklemmend was dat? Het was voor mijn cameraman zijn eerste werkdag, dus het was nogal een vuurdoop. Hij bleef kalm, wat ik heel knap van hem vond. Ik heb het zelf al eerder meegemaakt. Urenlang konden we geen kant op, zaten we vast op het politiebureau. Het vervelende was dat onze telefoon en camera uit onze handen waren gegrist. Dus we konden niemand melden waar we waren. Mijn vriendin, de NOS in Hilversum, of de Nederlandse ambassade, niemand wist wat er was gebeurd. Dat was het beklemmendste. Wel is zoiets in China heel anders dan Rusland. Hier kan je redelijk uittekenen wat er gaat gebeuren. Ze houden je net zo lang vast tot de mensen die ik wilde interviewen, niet meer te spreken zijn. Of dat het buiten donker is geworden, zodat je niet meer kan filmen. Ze lichten je ook digitaal helemaal door en weten dan precies wat we allemaal van plan waren te doen. Toen we vrijkwamen, wilden we naar een autoverhuurbedrijf, om wat mobieler te zijn en onze reportage in de stad te vervolgen. Alleen stonden twee auto’s van de politie ons al op te wachten. We konden dus weinig meer doen. Het is niet leuk om mee te maken, het kan intimiderend zijn, maar je weet eigenlijk altijd dat je weer vrijkomt.

Maar maakt het je niet voorzichtiger? De repressie neemt in China de afgelopen jaren alleen maar toe. Ben je niet bang dat de consequenties erger worden? Het is iets wat onder je huid kan gaan zitten. Dat merkte ik vooral tijdens corona, toen ik bij vertrek uit China opnieuw een visum moest aanvragen. Dat is een ideaal instrument om mij te intimideren. En mij dan in het gelid te krijgen om vooral zo min mogelijk kritische verhalen te vertellen. Maar dat blijf ik gewoon doen. Als het iets doet, deze repressie, is het vooral dat het mijn manier van werken beïnvloedt. Ik word steeds creatiever in het zo min mogelijk sporen achterlaten.

Lees verder in VARAgids 16 vanaf bladzijde 10